ورق قلع اندود تین پلیت (Tinplate) یا ورق قلع، نوعی ورق فولادی است که با لایه‌ای نازک از قلع پوشانده شده است. این لایه قلع، مقاومت ورق در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی را افزایش داده و آن را برای استفاده در صنایع غذایی و بسته‌بندی ایده‌آل می‌سازد.
این محصول از ورق فولادی پوشش داده به وسیله قلع یا آلیاژ قلع تشکیل شده. موارد استفاده متنوعی داشته و همچنین روش‌های تولید و ویژگی‌های مختلفی هم دارد که آن را به گزینه‌ای پرکاربرد تبدل کرده است.
در این مقاله آهن آکس به مهم‌ترین ویژگی‌ها و کاربردهای ورق قلع اندود می‌پردازد و اطلاعات کامل را در اختیار شما قرار خواهد داد. در این مقاله، به بررسی جامع ورق تین پلیت، مزایا، معایب، کاربردها و مقایسه آن با سایر ورق‌های فلزی می‌پردازیم.
ورق قلع اندود چیست؟
قبل از هر چیزی باید بیشتر با ورق قلع اندود آشنا شویم و درباره ماهیت آن بیشتر بدانیم. ورق قلع اندود همانطور که از نام آن هم می‌توانید حدس بزنید، از پوشش دادن دو سمت یک ورق به دست می‌آید که این کالا یک ورق فولادی نورد سرد شده است. این نوع پوشش می‌تواند در ضخامت‌ها و اندازه‌های مختلف تولید شود و حتی به صورت سفارشی هم انجام شود. در برخی از موارد که هر دو سمت ورق به صورت مساوی روکش می‌شود، تفاوت خاصی هم نداریم و از هر دو سمت محصول میتوان یکسان استفاده کرد.
قلع‌اندود کردن (به انگلیسی: Tinning) فرایندی است که بر روی فولاد یا آهن کارشده لایه نازکی از قلع پوشیده می‌شود، محصول نهایی بدست آمده از این فرایند ورق قلع‌اندود می‌باشد. این ورق اغلب برای جلوگیری از زنگ زدگی استفاده می‌شود. (منبع: ویکی‌پدیا فارسی)
همچنین در پایان فرایند قلع اندود کردن میتوان محصولات را به شکل نوار، رول و ورق بسته بندی کرده و برای کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار داد. همچنین برای تولید ورق قلع اندود میتوان از فرایندهای مختلفی استفاده کرد که سبب تغییر در خواص و ساختار سطحی می‌شود. ورق تین پلیت، در واقع ورق فولادی نورد سرد است که با لایه‌ای از قلع پوشش داده می‌شود. این پوشش قلع، علاوه بر افزایش مقاومت در برابر خوردگی، خواص دیگری مانند لحیم‌پذیری، شکل‌پذیری و ظاهر زیبا را به ورق آهن می‌بخشد. ضخامت لایه قلع معمولاً بین 0.25 تا 0.50 میکرومتر است.
مزایای ورق قلع اندود
- مقاومت بالا در برابر خوردگی
قلع، به عنوان یک فلز نجیب، در برابر اکسیژن و رطوبت واکنش نشان نمی‌دهد و از زنگ‌زدگی ورق جلوگیری می‌کند. یک خاصیت بسیار مهم پوشش قلع، مقاومت بالای آن در برابر خوردگی است. این ویژگی سبب می‌شود ورق‌های قلع اندود دوام بسیار بالایی در برابر شرایط محیطی مختلف داشته باشند و به راحتی آسیب نبینند.
- شکل‌پذیری و انعطاف‌پذیری
ورق تین پلیت به راحتی خم و شکل داده می‌شود و برای تولید انواع ظروف و بسته‌بندی‌ها مناسب است. یکی دیگر از فواید بسیار خوب ورق قلع اندود، خاصیت شکل پذیری بالای آن است که آن را برای کاربردهای مختلف عالی می‌کند. با انتخاب درجه حرارت درست، میتوان این ورق‌ها را به شکل دلخواه درآورد و در موارد مختلف از آنها استفاده کرد. در عین حال بعد از شکل دهی استحکام بسیار خوبی هم از خود نشان می‌دهد.
- ظاهر زیبا و براق
پوشش قلع، ظاهری درخشان و جذاب به ورق می‌بخشد که برای بسته‌بندی محصولات غذایی و بهداشتی مطلوب است. یکی از ویژگی‌های فلز قلع درخشش فلزی زیبای آن است. البته میزان این درخشش بیش از هر چیزی به فرایند تولید ورق قلع اندود مرتبط است و می‌تواند زبری سطح در اندازه‌های مختلفی را داشته باشد، علاوه بر این‌ها بسیاری از پوشش‌های قل خالص نیستند و حالت آلیاژی دارند.
- غیرسمی بودن
قلع، فلزی غیرسمی است و برای تماس با مواد غذایی بی‌خطر است.
- رنگ آمیزی و پرینت پذیری
یکی از ویژگی‌های جذاب قلع و بالطبع ورق قلع اندود، این است که به راحتی میتوان آن را رنگ کرد یا طرح‌‌های مختلفی را روی آن چاپ کرد. این ویژگی مخصوصا برای کاربردهای غذایی و تولید بسته بندی بسیار خوب است و میتوان خلاقیت‌های مختلفی را روی آن پیاده کرد.
- قیمت مقرون به صرفه
- قابلیت جوش پذیری
معایب ورق قلع اندود
- هزینه بالا
قلع، فلزی گران‌قیمت است و استفاده از آن در تولید ورق، هزینه تمام‌شده را افزایش می‌دهد.
- مقاومت پایین در برابر خراش
لایه قلع، نسبتاً نرم است و در برابر خراش و سایش آسیب‌پذیر است.
- محدودیت در دماهای بالا
در دماهای بالا، لایه قلع ممکن است ذوب شده و خواص خود را از دست بدهد.
کاربردهای ورق تین پلیت
ورق قلع اندود سال‌هاست که به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اولین و مهم‌ترین کاربرد ورق قلع اندود در صنایع غذایی است. از مدل ورق به طور خاص برای تولید انواع قوطی بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شود. دلیل آن هم این است که این مدل ورق‌ها غیر سمی، سبک وزن و در عین حال قوی هستند و به دلیل مقاومت در برابر خوردگی هیچ ماده اضافی را وارد مواد غذایی نمی‌کنند. ورق قلع اندود بیش از همه برای تولید قوطی کنسرو و نوشیدنی‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد اما برای ظروف مواد دیگری مانند رنگ، گریس و مواد شیمیایی هم به کار می‌رود. علاوه بر بسته بندی، از این ورق میتوان در حوزه‌های متنوع دیگری هم استفاده کرد:
- صنایع غذایی: بیشترین کاربرد ورق تین پلیت در تولید قوطی‌های کنسرو، بسته‌بندی مواد غذایی، درب بطری و … است.
- صنایع شیمیایی: به دلیل مقاومت در برابر خوردگی، ورق قلع اندود در ساخت ظروف و مخازن نگهداری مواد شیمیایی نیز استفاده می‌شود.
- صنایع الکترونیک: در تولید قطعات الکترونیکی، ورق تین پلیت به عنوان روکش و محافظ استفاده می‌شود.
- پوشش فیلتر روغن.
- شلنگ‌های فلزی.
- سینی رنگ.
- محافظ‌های الکترونیکی.
- قطعات ماشین آلات.
- پوشش باتری.
مشخصات ورق قلع اندود:
ضخامت ورق‌های قلع معمولا بین ۰.۱۲ میلی‌متر تا ۰.۵ میلی‌متر است، البته که امکان ایجاد پوشش‌های با ضخامت‌های متفاوت هم برای بسیاری از کارخانه‌ها امکان پذیر است. محدوده عرض ورق در بازه ۲۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌متر معمول است و طول ورق هم می‌تواند اعداد بسیار متفاوتی را در بر بگیرد. خود ورق از فولاد کم کربن نورد سرد شده تشکیل شده است که ویژگی‌ها مختلف آن هم می‌تواند تغییر کرده یا مورد بررسی قرار بگیرد.
تولید ورق قلع اندود
تولید ورق تین پلیت شامل مراحل زیر است:
- نورد سرد: ورق آهنی تا ضخامت موردنظر نورد می‌شود.
- اسیدشویی: سطح ورق از آلودگی‌ها و اکسیدها پاک می‌شود.
- قلع اندود کردن: ورق در حمام الکترولیتی قلع، پوشش داده می‌شود.
- پسیو کردن: لایه‌ای محافظ روی قلع ایجاد می‌شود.
- روغن‌کاری: سطح ورق با روغن پوشانده می‌شود تا از خراش جلوگیری شود.
ورق قلع را از کجا تهیه کنیم؟
ورق تین پلیت را می‌توانید از تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان داخلی و خارجی تهیه کنید. همچنین، برخی شرکت‌ها خدمات برش و شکل‌دهی ورق را نیز ارائه می‌دهند.
واردات ورق تین پلیت
برای واردات ورق تین پلیت، نیاز به اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح و رعایت استانداردهای مربوطه دارید.
ورق آهن قلع اندود شده در جدول
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| جنس | فولاد کم کربن |
| پوشش | قلع |
| ضخامت | 0.15 تا 0.50 میلی‌متر |
| عرض | 600 تا 1250 میلی‌متر |
| استاندارد | ASTM A623, EN 10202 |
| کاربرد | صنایع غذایی، شیمیایی، الکترونیک |
تفاوت ورق قلع اندود و گالوانیزه
| ویژگی | ورق قلع اندود | ورق گالوانیزه |
|---|---|---|
| پوشش | قلع | روی |
| مقاومت در برابر خوردگی | بسیار بالا | بالا |
| شکل‌پذیری | بسیار بالا | بالا |
| هزینه | بالا | متوسط |
| کاربرد | صنایع غذایی، شیمیایی، الکترونیک | صنایع ساختمانی، خودروسازی، لوازم خانگی |
قیمت خرید ورق قلع اندود
قیمت انواع ورق تین پلیت به عوامل مختلفی مانند ضخامت، ابعاد، کیفیت، نوسانات بازار و … بستگی دارد. برای استعلام قیمت ورق آهن 60 میلی، یا انواع دیگر ورق‌ها می‌توانید با تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان تماس بگیرید.
ورق فلزی: جایگزینی برای ورق قلع اندود؟
در برخی کاربردها، ورق‌های فلزی دیگری مانند آلومینیوم، استیل ضد زنگ و مس می‌توانند به عنوان جایگزین ورق تین پلیت استفاده شوند. هر یک از این ورق‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب آنها بستگی به نیاز و شرایط کاربرد دارد. به عنوان مثال، ورق آلومینیوم سبک و ارزان است، اما مقاومت کمتری در برابر خوردگی دارد. ورق استیل ضد زنگ مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد، اما گران‌تر است.
ضخامت ورق قلع اندود
ضخامت‌های مختلف ورق تین پلیت
ضخامت ورق تین پلیت می‌تواند بسته به کاربرد مورد نظر متفاوت باشد. این ضخامت‌ها معمولاً در بازه 0.15 تا 0.50 میلی‌متر قرار می‌گیرند. ورق‌های نازک‌تر برای بسته‌بندی‌های سبک و ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شوند، در حالی که ورق‌های ضخیم‌تر برای قوطی‌های کنسرو و بسته‌بندی‌های مقاوم‌تر به کار می‌روند.
انتخاب ضخامت مناسب
انتخاب ضخامت مناسب ورق تین پلیت به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع محصول: محصولی که قرار است بسته‌بندی شود، چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا به مقاومت بالا در برابر ضربه و فشار نیاز دارد؟
- شرایط نگهداری: محصول در چه شرایطی نگهداری می‌شود؟ آیا در معرض رطوبت یا دمای بالا قرار می‌گیرد؟
- هزینه: هزینه ورق تین پلیت با افزایش ضخامت، افزایش می‌یابد. بنابراین، باید تعادلی بین هزینه و عملکرد برقرار کرد.
استانداردهای ضخامت ورق قلع اندود
استانداردهای بین‌المللی و ملی مختلفی برای تولید ورق قلع اندود و ویژگی‌های آن وجود دارد که محدوده‌ها و تلرانس‌های لازم و روش‌های تایید آنها را برای استفاده در کاربردهای مختلف تعیین می‌کند. از معروف‌ترین این استانداردها میتوان به استاندارد معروف A624/A624M مربوط به ASTM اشاره کرد و در اروپا هم از استاندارد EN 10230 استفاده می‌شود. در کنار این‌ها، استاندارد ASTM A623 هم اطلاعاتی را در مورد ویژگی‌های فولاد مورد استفاده برای زیرلایه و میزان مواد آلیاژی آن ارائه می‌دهد.
ضخامت ورق تین پلیت معمولاً بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند ASTM A623 و EN 10202 تعیین می‌شود. این استانداردها، حداقل ضخامت مورد نیاز برای کاربردهای مختلف را مشخص می‌کنند.
انواع ورق قلع
ورق قلع اندود انواع بسیار زیادی دارد و میتوان آنها را بر اساس موارد مختلفی دسته بندی کرد. از نظر ظاهری، ورق قلع می‌تواند کاملا مات یا پرداخت نشده باشد و یا به وسیله سنگ زدن استحکام بیشتری داشته باشد و کاربرد آن راحت‌تر خواهد بود. از سمتی میتوان ورق قلع را بر اساس روش تولید هم دسته بندی کرد که هر روشی خواص خاص خودش را هم ایجاد می‌کند. در کنار این‌ها میتوان ورق قلع را بر اساس خواص مکانیکی مختلف آن هم دسته بندی کرد که از جمله آنها میتوان به درجه سختی ورق اشاره کرد. در نهایت این نکته را هم در نظر داشته باشید که اکثر ورق‌های قلع اندود، دارای قلع خالص نیستند و در بسیاری از موارد از آلیاژهای مختلف قلع استفاده می‌شود که می‌تواند مجموعه‌ای از خواص را ایجاد کند. از معروف‌ترین انواع ورق قلع آلیاژی میتوان به این موارد اشاره کرد:
- آلياژ سرب و قلع که انعطاف پذیری خوبی دارد و از پوشش‌های رایج برای موارد غیر خوراکی است
- آلیاژ قلع و مس که به استحکام بالاتر ورق کمک می‌کند، هرچند که که قابلیت‌های لحیم کاری را مقداری محدود می‌کند.
- آلیاژ قلع و نقره برای بهبود استحکام مکانیکی و حداکثر دمای کاری ورق قلع مورد استفاده قرار می‌گیرد البته قیمت آن هم بالاتر است.
- آلیاژ قلع و روی به داشتن نقطه ذوب بالاتر کمک می‌کند و استحکام خستگی را هم بهبود می‌بخشد، اما ممکن است خواص خوردگی را تضعیف کند.
مقایسه ورق تین پلیت با سایر ورق‌های فلزی
ورق تین پلیت در برابر ورق آلومینیوم
- مقاومت در برابر خوردگی: ورق قلع اندود مقاومت بالاتری در برابر خوردگی نسبت به ورق آلومینیوم دارد.
- شکل‌پذیری: هر دو ورق شکل‌پذیری خوبی دارند، اما ورق آلومینیوم در برخی موارد ممکن است ترک بخورد.
- هزینه: ورق آلومینیوم معمولاً ارزان‌تر از ورق تین پلیت است.
- کاربرد: ورق قلع اندود بیشتر در صنایع غذایی و بسته‌بندی استفاده می‌شود، در حالی که ورق آلومینیوم در صنایع ساختمانی، خودروسازی و لوازم خانگی کاربرد دارد.
ورق تین پلیت در برابر ورق استیل ضد زنگ
- مقاومت در برابر خوردگی: ورق استیل ضد زنگ مقاومت بسیار بالایی در برابر خوردگی دارد، حتی بیشتر از ورق قلع اندود.
- شکل‌پذیری: ورق تین پلیت شکل‌پذیری بهتری نسبت به ورق زنگ نزن دارد.
- هزینه: ورق استیل ضد زنگ بسیار گران‌تر از ورق قلع اندود است.
- کاربرد: ورق استیل ضد زنگ در صنایع غذایی، شیمیایی، پزشکی و ساختمانی استفاده می‌شود، در حالی که ورق تین پلیت بیشتر در صنایع غذایی و بسته‌بندی کاربرد دارد.
نتیجه‌گیری
ورق قلع اندود یا تین پلیت، با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف، به ویژه صنایع غذایی و بسته‌بندی، پیدا کرده است. مقاومت عالی در برابر خوردگی، شکل‌پذیری بالا، ظاهر زیبا و بهداشتی، و قابلیت بازیافت، از جمله مزایای برجسته این ورق فلزی هستند.
پوشش قلع به دلیل خواص زیاد آن از مقاومت در برابر خوردگی گرفته تا جوش پذیری بالا و غیر سمی بودن، استفاده زیادی در صنایع مختلف دارد. ورق قلع اندود هم به دلیل همین ویژگی‌ها و شکل پذیری آن در تولید انواع پوشش‌ها و مدل‌های قوطی و نگهدارنده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مدل ورق را میتوان با تغییر ضخامت پوشش یا روش تولید، دارای خواص مختلفی کرد و در کاربردهای متفاوت مورد استفاده قرار داد.
با وجود هزینه اولیه بالاتر نسبت به برخی دیگر از ورق‌های فلزی مانند انواع ورق آهن سیاه، مزایای ورق تین پلیت در درازمدت، آن را به یک گزینه اقتصادی و پایدار تبدیل می‌کند. این ورق، با محافظت از محصولات در برابر عوامل مخرب محیطی، به افزایش عمر مفید و حفظ کیفیت آنها کمک می‌کند.
با توجه به اهمیت روزافزون حفظ محیط زیست، قابلیت بازیافت ورق‌های تین پلیت، آن را به یک انتخاب مسئولانه و سازگار با محیط زیست تبدیل می‌کند. با بازیافت این ورق، میتوان به کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی، صرفه‌جویی در منابع طبیعی و کاهش حجم زباله کمک کرد.
در نهایت، میتوان گفت ورق قلع اندود، با ترکیب ویژگی‌های عملکردی و زیست‌محیطی مطلوب، به عنوان یک ماده اولیه ارزشمند در صنایع مختلف شناخته می‌شود و همچنان نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا خواهد کرد.
